Að kaupa belg undir gamalt vín

Hjarta mitt tekur lítið húrrahopp í hvert sinn sem tilkynnt er um skóla eða kennara sem feta sig inn á upplýsingatæknibrautina á Íslandi. Það er helst að það fari í taugarnar á mér hversu varfærnislega menn ætla að mjaka sér áfram. Já, það og sú staðreynd hversu oft menn virðast hugsa um að betrumbæta lítillega það sem fyrir var í stað þess að þora að hugsa upp á nýtt.

Ég skrifaði pistil hér þar sem ég gagnrýndi áherslurnar sem fram komu þegar Kindle-verkefni Vogaskóla var kynnt á sínum tíma. Þegar tekið var fram að fyrra bragði að börnin gætu ekki notað tækin til annars en ætlast væri til. Og þar var verið að meina fyrst og fremst að börnin hefðu ekki val um annað en að hafa texta fyrir framan sig þegar tækið væri í notkun. Mér vitandi var yndislestur hluti af notkun tækjanna og þar hafi nemendur haft alla yfirburði þegar kom að efnisöflun. Þetta varpar dálítið ljósi á erfiðleika allra sem taka að sér að stýra upplýsingatækniþróun í skólastarfi. Það má vel vera að sérfræðingar sveitarfélagana geti vængstýft tækin sem slík upp að einhverju marki – en það þarf á endanum að höfða til ábyrgðarkenndar nemendanna sjálfra og reyna að styðja þá við að útvega sér t.d. löglegt efni.

Hér má t.d. fá Hobbitann á íslensku sem rafbók. Hún kostar þrjúþúsund kall og þú þarft að vera 18 ára til að kaupa hana. Hér má fá Hobbitann og öll bindi Hringadróttinssögu á ensku ókeypis og það tekur 1 mínútu og 1 sekúndu (ég prófaði) að sækja allt dótið. Hvort skyldu unglingar á aldrinum 13-16 ára kjósa? Hvort geta þeir kosið?

Í gær sá ég svo að Álftanesskóli ætlar að vera fyrsti skólinn í Garðabæ til að spjaldtölvuvæðast upp að einhverju marki (fyrir utan Alþjóðaskólann). Þar er stefnan sett á Android-tölvur. Það er hið besta mál. Það skiptir í raun engu hvað tækið heitir – það skiptir öllu hvernig það er notað.

Ég þarf samt að viðurkenna að það angrar mig orðalagið í fréttum af átakinu. Sérstaklega áherslan á að gríðarlega mikilvægt sé að kennari geti stýrt því nákvæmlega hvað er á skjá hvers nemanda og hvað hann getur gert við tækið. Loks dæsi ég aðeins þegar ég sé tækjum talið til framdráttar að þau spili flash.

Byrjum á flashinu. Ég held að það sé leitun að þeim sem eitthvað þekkir til fartækni sem hefur minnstu trú á því að flash muni spila einhverja rullu í framtíð þeirrar tækni. Raunar eru efasemdir um hlutverk þess í hefðbundnum tölvum orðnar miklar. Það er ekki eitt einasta tæki á markaðnum, held ég, sem ekki spilar flash af því það getur það ekki. Þeir sem ekki spila flash gera það vegna þess að þeir kusu að horfa fram hjá því – af ýmsum ástæðum sosem. Framleiðandi Flash hefur þegar tekið það úr sölu fyrir Android tæki og Windows og Apple hafa ekki viljað sjá það. Flash mun ekki koma til baka úr þeirri gröf sem búið er að grafa. Að sumu leyti er ástæða til að sakna þess en að öðru leyti ekki. Það langversta við flash er að það spænir upp rafmagninu – sem er ekki gott á tækjum sem ganga á hleðslu.

Það að mæra tæki fyrir að spila flash er bæði villandi og kjánalegt.

Áfram verður hægt að fá einstök forrit sem spila flash. Það er hægt á öllum tækjum, iPad alveg eins og LearnPad. Það er bara óskaplega tilgangslaust. Nema að einu leyti. Það hentar til að nota nokkurra ára gamla vefi – eða nýlega vefi sem hannaðir voru án framsýni. Flash er stútur á nýjan belg sem hjálpar þér að súpa gamalt vín.

Að hinu. Þörfinni fyrir að kennari geti stýrt nemendum að öllu leyti og lokað þá inni í skeljum sem smíðaðar eru ofan á stýrikerfi spjaldtölvanna. Þar liggur ansi stór hundur grafinn.

Ég trúi því staðfastlega að slíkar óskir séu histerískir fortíðardraugar. Jafnist á við það að hafa læstar hnífaskúffur í matreiðslustofum eða bókasafnsbækur í lokuðum skápum.

Galdurinn við nútímatæknina er að hægt að flytja námsmarkmið af einstökum hendingum í fyrirframmótuðu námsefni og setja almennari markmið með skapandi lausnum. Það mikilvægasta sem nemandi getur fengið í heimanmund með spjaldtölvu er frelsi til að gera hana að sinni – og nota hana á þann hátt sem honum hentar best. Einhverjir nemendur munu að sjálfsögðu ekki ráða við slíkt án mikillar aðstoðar. Mikill meirihluti mun þó geta það fyrr eða síðar.

Ef skólabókasafn væri bannað börnum og kennarar byggju við það fyrirkomulag að þurfa að sækja bækur og keyra á vögnum inn í kennslustofur til nemenda þá væri viðbúið að safnið myndi nýtast illa. Ef svo færi að bókasafnið yrði opnað börnum þá væri fásinna að telja það áfram gríðarlaga mikilvægt að kennarinn gæti stýrt því hvaða bækur hver einasti nemandi væri að skoða. Það væri líka fáránlegt að vera með allar bækur í bekkjarsettum og þar af leiðandi þrjátíu sinnum færri titla. Börn hafa blessunarlega fengið að vera á beit á bókasöfnum. Það er meira að segja dálítið atriði að hvert einasta barn fái að vera landkönnuður í þessum stóra heimi upplýsinga. Bókasafnsverðir hafa vit á því að sitja hljóðlegir til hliðar og aðstoða aðeins þá sem bersýnilega þurfa á hjálp eða leiðsögn að halda eða bera sig eftir henni. En þá bresta líka yfirleitt allar stíflur sem halda aftur af hjálpseminni. Stundum raða þeir á borð einhverju gúmmelaði á áberandi stað. En nefi barns er aldrei ýtt ofan í bók af neinum sem þekkir unun þess að lesa.

Að veiða barn til fylgis við bækur felst í að ota öngli fyrir framan nef þess – ekki að plamma á það með bókabyssu. Merki þess að veiðin hafi tekist er að barnið þarf ekki lengur bókaorm á öngli – það stýrir sér sjálft.

Það verður að mölva niður höftin í huga þeirra sem ætla að halda áfram að miðla upplýsingum í börn eins og mör er troðið í aligæsir. Spjaldtölva er í raun ekkert annað en bókasafnskort. Það á að fela börnunum vald yfir því hvernig hún er notuð. Kennarans er svo að vera leiðsögumaður á því ferðalagi. Grípa í taumana þegar þarf, hvetja og hjálpa – en ekki stýra. Hann á að vera rauður þráður í náminu – ekki rauð dula.

Það er álíka óþarft að hægt sé að læsa börnin inni í ákveðnum forritum og á ákveðnum síðum eins og að skólaborð séu útbúin handjárnum svo börn fletti ekki bókum án samþykkis kennara. Börn eru meira en til í að hlýða kennurum áfram þótt þau séu komin með spjaldtölvu. Ef þau eru beðin um að vinna eitthvað verkefni sem algjörlega er nauðsynlegt að allir séu að vinna á sama tíma þá gera þau það ljúflega.

Við þurfum að hætta þessum hræðsluáróðri og reyna að leggja tæknileg höft á nemendur. Það er nákvæmlega ekkert hættulegt við það að börn séu innan um hnífa í heimilisfræði eða bók á safninu. Það kemst enginn hjá því að læra á hnífa og bækur. Ekki heldur tækni. Við eigum að kenna og efla – ekki halda aftur af í hræðslukasti.