Ekki láta bólusetja börnin þín!

Samstarfskona mín sem bæði er góð og greind er aðeins of höll undir samsæristrú fyrir mitt leyti. Hún birti á FB hjá sér áskorun til foreldra um að láta ekki bólusetja dætur sínar gegn HPV. Með áskoruninni fylgdi linkur á frétt um að bóluefnið væri stórvarasamt.

Á síðasta aðalfundi Félags grunnskólakennara fór ég upp í pontu þegar verið var að ræða sjúkrasjóð og sagði að það væri nær að félagið greiddi tannlæknakostnað en að það sóaði peningum félagsmanna í hómópatíu og græðara og slíkt „kukl sem ekki væri viðurkennt af neinu nema sjálfu sér.“ Um salinn fór hávært „Össs!“ og fundarstjórinn vítti mig fyrir orðalagið.

Og raunar var nokkuð glannalegt af mér að segja að þetta kukl væri ekki viðurkennt af „neinum“ nema kuklurunum sjálfum því í einhverju stórkostlegu linkukasti lét sá linkulegi heilbrigðisráðherra Jón Kristjánsson eftir hagsmunasamtökum kuklara og lét setja um þá lög og reglugerð. Sem enginn andæfði á þingi. Nema að hálf tuskulegur Pétur Blöndal kom upp í blálokin og minnti á að þetta væru sosum ekki vísindi.

Þessi stórkostlega undarlegu lög eru forsenda þess að það er hægt að nota orðin „viðurkenndur“ og „græðari“ í sömu setningu. Lögin fólu einhverju kuklbandalagi völd yfir „græðarastéttinni.“ Og græðarar tóku á sig allskyns málamynda skyldur. Þeim er t.d. bannað að segja fólki að hætta að nota lyf og þurfa að fá sér tryggingu ef vera kynni að meðferð þeirra skaði „sjúklinginn.“ Sem sagt, það þarf að tryggja þann sem gefur fólki sykurpillur ef ske kynni að sykurpillan innihaldi rótsterkt lyf – þegar öll kenning hómópatans snýst um að hafa ekkert á sykurpillunni nema stálminnugt vatn eða spritt.

Alþingi hefði eins getað sett lög um landsamband töframanna eða miðla.

Nú er það vissulega svo að „óhefðbundar lækningar“ sem er verksvið þessara svokölluðu „græðara“ eru alls ekki gagnslausar með öllu. Þær geta haft heilmikil líknandi áhrif og í einhverjum tilfellum eru óhefðbundar lækningar bara órannsakaðar alvöru lækningar. En að viðurkenna þær með þessum hætti og gefa þeim á ákveðinn hátt lögbindingu er álíka gáfulegt og að taka veð í óskafinni happaþrennu. Langflest af verkum „græðara“ sem hefur verið skoðað með markvissum og nákvæmum hætti hefur leitt það eitt í ljós að máttur „fræðanna“ einskorðast við sameiginlega trú læknis og sjúkling á gildi þess. Og þótt sameiginleg trú hafi alltaf haft undraverðan mátt til líknar og lækninga, svo mjög að það mætti jafnvel fara fram á viðurkenningu hennar sem lækningarafls, þá snýst hin sameiginlega trú allsekki um fyrirbærið sem trúnni er beint að það og það skiptið.

Nietzsche sagði að kona sem væri sannfærð um að hún væri vel klædd fengi ekki kvef eða yrði ekki kalt. Þótt klæðaburður sé mismunandi eftir löndum og tímum þá er mögulegt að inntak þessa spakmælis lifi af allar yfirborðskenndar breytingar.

Kaþólskir drekka vatn úr tilteknum brunni, hómópatar bryðja sykur, aðrir leggja hendur yfir fólk. Allt er þetta fólk að vinna með sama lækningamáttinn. En ekkert af þessu ber að viðurkenna. Hvað þá veita fé úr almennum sjóðum í þessa starfsemi.

Vinkona mín, sem hvatti foreldra til að láta ekki bólusetja stúlkur gegn leghálskrabba telur (réttilega að mínu mati) að heilbrigðiskerfið sé á ákveðnum villigötum. Fólki sé með ótta ýtt í átt til risafyrirtækja sem dæla lyfjum í fólk. Sáralítið sé gert til þess að efla ábyrgð fólks á eigin heilsu og efla mótstöðuafl líkamans. Fólk sé bæði skammsýnt og óþolinmótt þegar kemur að lækningum og skortir verulega á gagnrýna hugsun. Heilbrigðiskerfið snúist um peninga en ekki heilsu.

Þarna náum við vel saman. Enda er ég algjörlega sammála þessu. En ástæða þess að ég er ekki að berjast gegn bólusetningum er að ég samþykki ekki að leggjast á árar með kerfi sem er engu skárra en heilbrigðiskerfið. Er kerfi sem elur á ótta og ranghugmyndum og snýst um peninga. En skortir um leið þau vísindalegu rök sem almenna heilbrigðiskerfið hefur framyfir það.

Þetta neðanjarðarheilbrigðiskerfi er ekki göfugt. Það heldur því fram að fólk sé hrætt til að láta bólusetja börn og berst svo sjálft gegn bólusetningum með hræðsluáróðri. Ýmist með því að benda á að í bóluefninu séu einhver hræðileg efni (eins og kvikasilfur) eða benda á hryllingssögur um afleiðingar bólusetninga, eins og einhverfu eða beinlínis dauðsföll.

Það er þess vert að eyða nokkrum línum í þessar aðferðir.

Um fyrri röksemdina, þá að í bóluefnum séu hættuleg efni, þá ber að geta þess að oft eru þessi efni sem verið er að hræða fólk með alls ekki í bóluefninu. En jafnvel þótt svo væri þá er oft um álíka röksemd að ræða og að fárast yfir því að maður fái sér vatnsglas eins og maður viti ekki hvernig fór fyrir fólkinu á Titanic. Bóluefni snýst í flestum tilfellum um að dæla „skaðlegum“ hlutum inn í líkamann sem búið er að veikla svo að ónæmiskerfið getur unnið á því og verið viðbúið ef váin birtist í öllu sínu veldi. Þetta er afburðasnjöll lækning. Og í raun það sem hómópatía þykist gera. Munurinn er sá að það er eitthvað í bóluefninu sem virkar en remedía hómópatans inniheldur ekkert nema sykur og vatn eða vínanda (eins og syndaflóðið, sykursýki og skorpulifur sé ekki til!).

Og um hryllingssögurnar. Sumar sögurnar eru sannar og eru þá oftast af einhevrjum hrottalegum ofnæmisviðbrögðum. Söguna um að bólusetningar valdi einhverfu er búið að afsanna fyrir fullt og allt eftir að flett var ofan af svikulum vinnubrögðum og lygum sem beitt var til að festa hana í sessi. Og svo eru það svona sögur (sem vinkona mín linkaði einmitt í þegar við vorum að þrasa):

14 ára stúlka dó stuttu eftir bólusetningu. Öllum bólusetningum var hætt tímabundið. Með þessari sögu barði samstarfskona mín mig og sagði að þetta snérist um líf barna og fjölskyldna þeirra. Ég gúglaði nafnið á stelpunni og fann frétt frá því stuttu seinna.

Stúlkan var semsagt með illkynja æxli í bringunni sem hafði læst sig í hjartað á henni og lungun. Það að hún dó aðeins tveim tímum eftir bólusetningu var tilviljun af því tæi sem er dæmd til að koma upp ef eitthvað er endurtekið nógu oft eða gert í nægilegu magni. Það er alvöru vísindum til hróss að læknavísindin stöðvuðu bólusetningar tímabundið til að athuga hvort það gætu verið tengsl á milli sprautunnar og dauða stúlkunnar. Svo var ekki.

En andstæðingar bólusetninga og stuðningsmenn „græðaranna“ láta ekki svona rök bíta á sig. Þeir beita tveim algengustu aðferðum andstæðinga vísindalegrar þekkingar. Í fyrsta lagi samsæriskenningum og í öðru lagi afneitun.

Þegar æxlið fannst í brjósti stúlkunnar hafa örugglega einhverjir nötterar muldrað: „Af hverju kemur það mér ekki á óvart?“ Hann gæti svo hafa bætt við: „Þeir geta flogið flugvélum inn í sínar eigin byggingar og þrætt fyrir það, þeir fara létt með að ljúga því að æxli hafi fundist í stelpunni – eða þeir gætu hafa sett æxlið þar.“

Í svona fólk er ekki orðum eyðandi. Fólk sem trúir á að vísindin snúist um skipulegar lygar og blekkingar veit ekki að hin vísindalega aðferð, svo langt sem hún nær, er einmitt hönnuð til þess að afhjúpa, en ekki fela. Er hönnuð til þess að hafa allt uppi á borðum. Sá, sem þykist hafa sannað eitthvað vísindalega, þarf að leggja fram næg gögn til þess að aðrir geti endurtekið aðferðir hans og fengið sömu niðurstöðu. Það er ekkert rúm fyrir blekkingar. Þótt vissulega sé reynt. Og sumir „vísindamenn“ „veðji“ á glannalegar eða umdeilanlegar en algjörlega ósannaðar kenningar vegna þess að það vekur athygli eða er fjárhagslega vænlegt.

Afneitunin er lúmskari. Þegar menn hafa fjárhagslega hagsmuni af einhverju sem vísindin hafa sýnt fram á að er skaðlegt eða jafnvel stórhættulegt – þá beita menn ævinlega sömu aðferðinni. Þeir reyna ekki að afsanna með vísindalegum rökum hina öflugu gagnrýni. Þeir láta sér nægja að halda því fram að um niðurstöðurnar sé svo mikil óvissa að það sé óréttlætanlegt að grípa til aðgerða. Þetta var gert þegar vísindin sýndu fram á tengsl reykinga og sjúkdóma. Þetta er í fullum gangi hjá þeim sem afneita lofslagsbreytingum. Og þessi rök notaði vinkona mín gegn mér í umræðu okkar um leghálskrabbabólusetningu. Nákvæmlega sömu rök. Það skortir upplýsingar. Þetta er ekki nógu öruggt til að réttlæta þessar aðgerðir.

Ég mæli með að þeir sem hafa áhuga á þessum vinkli horfi á þetta myndband:

Vissulega þrífst heilbrigðiskerfið á ótta og peningum. Svo mjög að það er til vansa og heldur aftur af rannsóknum á mikilvægum sviðum. Miklum fjármunum er þessi misserin varið í rannsóknir á öldrunarsjúkdómum og ekki bara af þeirri ástæðu einni að öldruðum fer fjölgandi og vandamálið stækkandi. Heldur vegna þess að eldra fólk á meiri pening og er fúsara að borga fyrir dýrar lausnir sem framlengja líf eða lífsgæði um einver ár.

En þegar menn ætla að beita fyrir sig gagnrýninni hugsun verða menn að beita henni jafnt á þá sem virka sammála manni og hina sem maður er í andófi gegn. Í raun eru „græðarar“ dásamlega lýsandi orð yfir þá sem stunda óhefðbundar lækningar á Íslandi. Þeir stunda grímulausa og takmarkalitla sölumennsku.

Heilsubúðir halda að fólki rándýrum matvælum og fæðubótarefnum. Fólk borgar fyrir lífrænt ræktað dót sem í raun er að engu leyti hollara eða betra en annað dót. Fólk fyllist þráhyggju að setja ofan í sig eitthvað sem ekki er fullkomlega „rétt“ fyrir mann, eða blóðflokkinn mans, eða út frá einhverjum öðrum mælikvarða.

Heilsuæðið er svo róttækt og laust við alla gagnrýni að það kemur flestum á óvart að það er viðurkennd geðröskun, ein tegund átröskunar.

Og á þessu heilsuæði efnast fólk ofboðslega. Græðarar rukka fúlgur fjár fyrir allt og ekki neitt. Og það þarf ekki að skoða síðuna lengi sem samstarfskona mín linkaði á (Natural News púntur komm) til að sjá um hvað hún snýst. Við þessa einu frétt voru a.m.k. 35 auglýsingar og þrjár beiðnir um skráningu netfangs.

Ég segi að minnsta kosti 35 auglýsingar því oft var erfitt að greina á milli fræðslu og auglýsinga. Ég smellti á einn svoleiðis link. Sem átti að kenna manni að rækta sinn eigin mat og þá kom í ljós að borga þurfti 60 dollara fyrir herlegheitin.

Og það er umhugsunarefni að greint og gott fólk skuli deila áróðri af svona síðum án þess, að því er virðist, að taka eftir því hversu sölumennskan og skrumið er áberandi og allsráðandi. 

- - -

Gagnrýnin hugsun er góðra gjalda verð. Efi er nauðsynlegur. En hvorttveggja verður að vera upplýst og heiðarlegt. 

Á Íslandi má segja að vísindalegt uppeldi sé almennt ekkert. En hjátrú og kuklfýsn er almenn og rótgróin. Þess sjást meira að segja merki í störfum Alþingis eins og áður er nefnt. Þá eru Íslendingar sérstaklega ginnkeyptir fyrir samsæriskenningum og sjá gjaran ekkert athugavert við það að borga Nonna stórfé vegna þess að Nonni segir að Manni sé á eftir peningunum manns.

Vísindi efla alla dáð. Þau snúast ekki bara um lækna á hvítum sloppum. Þau snúast líka um fjármál, skólamál, pólitík. 

Almenn umræða um öll slík mál er óupplýst og brotakennd. Vísindafréttir í fjölmiðlum eru almennt til skammar. Þeir sem standa sig best í þeim efnum eru áhugamenn og ástríðumenn sem taka það upp hjá sjálfum sér að upplýsa. Dæmi um það er Stjörnufræðivefurinn og Loftslagsvefurinn. En slík miðlun nær aldrei sömu útbreiðslu og stóru miðlarnir – sem dag eftir dag klúðra hverju dauðafærinu á fætur öðru í að upplýsa almenning.

Ég ætla að mæta á næsta aðafund kennarafélagsins og leggja fram ályktun um að viðurkenndir græðarar fái ekki fé úr almennum sjóðum stéttarinnar og að fénu verði frekar varið í tannheilsu eða raunverulegar forvarnir.

Það mætti segja mér að tillagan ætti erfitt uppdráttar.